Door Anouk Schouten
TEDxYouth@Nijmegen
Er is in de huidige maatschappij een generatie kinderen die opgroeit zonder buiten te spelen. Nog erger, zonder in contact te komen met de natuur. Verstedelijking, de steeds groter wordende aantrekkingskracht van schermpjes, angst van ouders voor gevaar… allemaal begrijpelijke redenen voor waarom de kinderen van vandaag niet meer in de natuur spelen. Maar geen excuus. Met alle milieu uitdagingen waarmee onze planeet vandaag te maken heeft, kunnen we het ons niet veroorloven om onze kinderen nog langer binnen te houden. Om onze planeet te redden, moeten we het gat dichten tussen kinderen en natuur. Ik zal je vertellen waarom.
Ik was een van de bevoorrechte kinderen die wel opgroeide in de natuur. Ik ben opgegroeid in het oosten van Nederland met een groot nationaal park als mijn achtertuin. Mijn hond en ik struinden uren door deze bossen zonder hetzelfde pad twee keer te hoeven gebruiken. Ik kan me nog steeds herinneren hoe ik me voelde toen een deel van mijn geliefde bos afgesloten werd met een hek – dwars door een van de paden die ik regelmatig gebruikte – alleen maar omdat ze een gigantische villa bouwden. Nooit eerder was ik zo boos en verdrietig.
Het was pas toen ik Richard Louv’s boek “Last Child in the Woods” (het laatste kind in het bos) las dat ik me realiseerde hoe bevoorrecht ik was dat ik opgroeide in het bos. We weten nu al langere tijd dat het doorbrengen van tijd in de natuur een positieve invloed heeft op onze fysieke- en mentale gezondheid. Slechts het kijken naar foto’s van natuur kan ons al geruststellen. Louv introduceerde de term ‘nature deficit disorder’ (natuur tekort stoornis) om te beschrijven hoe de kinderen van tegenwoordig lijden onder een gebrek aan contact met natuur. Obesitas, stress, gedragsproblemen, angst, depressie… Ik zag de kloof tussen kinderen en natuur groeien en groeien en dat maakte me bang. Ik wilde iets doen.
Toen fietste ik op een dag naar huis. Ik fiets de hoek om en zie een fiets vol kinderen die gekleed zijn alsof ze die dag alle elementen hebben overwonnen. Ze zitten onder de modder en de regen druipt van hun gezicht, maar hun ogen glinsteren en ze hebben een grote lach op hun gezicht. Als ik thuis kom, herinner ik me het woord ‘Struin’ op de zijkant. Na een korte google sessie kom ik erachter dat Struin de eerste natuur-kinderopvang van Nederland is. Ik werd meteen verliefd op het concept en ben sindsdien bij Struin betrokken. Al meer dan een decennium brengen we kinderen tussen de 2 en 12 jaar oud naar de wildere natuur rond de stad Nijmegen met ons kinderdagverblijf, onze buitenschoolse opvang en onze schoolprojecten. In navolging van onze scandinavische en duitse voorbeelden spelen we altijd in de natuur, ongeacht het weer. Er is een zweeds gezegde waarvan we ons motto hebben gemaakt: “slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding”. Nu heb ik ook het voorrecht om een paar middagen per week met een groepje kinderen in de natuur te spelen.
Ik geloof echt dat spelen in de natuur het beste is wat je een kind kunt geven. En dat brengt me tot hoe het dichten van de kloof tussen kinderen en natuur onze planeet kan redden. Om dat te kunnen bereiken, heeft de toekomstige generatie twee belangrijke dingen nodig: motivatie en vaardigheden. Ze moeten de planeet willen redden, en ze moeten de planeet kunnen redden. En spelen in de natuur geeft ze precies dat.
Maar hoe motiveert het spelen in de natuur onze kinderen om rentmeesters van deze aarde te worden en onze planeet te redden? Steeds weer leidt onderzoek volwassen milieubewustzijn terug naar gedenkwaardige natuurervaringen in de kindertijd. Kijk bijvoorbeeld naar mij, ik zou me nooit zo druk hebben gemaakt om dat hek in mijn bos als ik niet zoveel van dat bos had gehouden. En ik zou er nooit zoveel van gehouden hebben als ik er niet zoveel tijd had doorgebracht. De huidige generatie kinderen kan je alles vertellen over de afrikaanse olifant, maar heeft nog nooit gehoord van de bedreigde otter om de hoek. Ze zien Freek Vonk alle hoeken van de aarde bezoeken, maar hebben nog nooit in de boom in het nabijgelegen park geklommen.
Struin-kinderen krijgen de kans een band op te bouwen met de natuur dicht bij hun huis. Het blijft me verbazen hoeveel ze zich thuis voelen in de natuur, hoe vertrouwd ze zijn met de gebieden en hoe ze hier moeiteloos hun weg weten. Ik volgde eens een andere Struin-fiets een bos in waar ik nog niet eerder was geweest. Ineens vroeg een van de kinderen me: “waarom haal je ze niet in, onze fiets is sneller!”. Ik reageer: “ik weet niet waar ik heen moet, dus ik volg gewoon de fiets voor ons”. Waarop hij vol enthousiasme reageert: “Ik weet de weg! Ik begeleid je wel!”.
Struin-kinderen leren om zich onderdeel van de natuur te voelen. Het intensieve contact dat ze met de natuur hebben, maakt dat ze het waarderen en ervan houden. Er empathie voor voelen. Tijd doorbrengen in wildere natuur in plaats van stadsnatuur helpt ze begrijpen hoe natuurlijke processen werken en hoe natuurlijke systemen op elkaar inwerken. En alle speciale ontmoetingen in deze wildere gebieden, zoals het ontmoeten van deze vos, zorgen voor herinneren die ze de rest van hun leven mee zullen dragen. En dit kan ze op een dag motiveren om de natuur te beschermen.
En ik weet zeker dat als er een hek geplaatst wordt in slechts een van deze geliefde gebieden, de kinderen zullen vechten met alles wat ze hebben om dit te voorkomen.
En dat bracht me aan het denken. Hoe kunnen we van onze kinderen vragen dat ze iets beschermen wat ze niet kennen? Hoe kunnen we ze vragen iets te redden waar ze niet van houden?
Maar vechten met alles wat ze hebben, betekent dat ze heel veel moeten hebben. Want de milieuproblemen die onze erfenis zullen zijn, zullen geen makkelijke oplossing hebben. En dat brengt me naar hoe spelen in de natuur kinderen zal helpen de vaardigheden te ontwikkelen die ze nodig hebben om deze problemen aan te pakken. We noemen deze vaardigheden vaak 21e eeuwse vaardigheden, zoals creativiteit, probleemoplossend vermogen, samenwerken, etcetera.
De natuur is de perfecte plek om deze vaardigheden te ontwikkelen, omdat wat je ook doet, je vanzelf situaties tegenkomt die je helpen deze vaardigheden te ontwikkelen. En als je erover nadenkt is het ook niet gek dat de natuur zo’n goede leraar is. Het grootste deel van onze geschiedenis hebben we namelijk in de natuur gewoond. Genetisch gezien zijn we nog hetzelfde als de jager verzamelaars die duizenden jaren geleden in de natuur leefden. Ons lichaam en geest is nog steeds gewend aan het leven in nauw contact met de natuur.
In de natuur is volledige vrijheid om te doen wat je wil. Wie herinnert zich niet dat hij in een natuurgebied speelde, alleen of met vrienden, en forten bouwde, spelletjes speelde of in je eigen fantasiewereld leefde? In een wereld waarin kinderen ze gewend zijn aan vermaakt worden, is de natuur de perfecte plek om je eigen vermaak te creëren. Er zijn geen schommels of klimrekken en zelfs de paden hoeven niet gevolgd te worden. Je bent volledig vrij. Ervaring heeft me geleerd dat wanneer er speeltoestellen aanwezig zijn, er altijd een soort afleiding is. Het is alsof ze magnetisch zijn en de natuur helemaal naar de achtergrond verdwijnt. De wildere natuur daagt ons echter uit om creatief te zijn, aandachtig te zijn en vrij te zijn.
En het is zo leuk! Kinderen bij Struin houden ervan om de natuur te verkennen en van de paden af te gaan! Ze vervelen zich bijna nooit, want de natuur heeft zoveel te bieden! Je moet gewoon creatief zijn. Op deze foto staat een barbecue gevuld met worstjes, niet slechts een stapeltje stokken en dennenappels! Alleen de kinderen die op latere leeftijd bij Struin komen moeten wennen aan het verzinnen van hun eigen spel. Het is alsof hun geest al zo aangepast is aan het vermaakt worden dat ze niet meer weten hoe ze zelf moeten spelen.
In de natuur is er altijd een uitdaging die je wel kunt volbrengen, maar je moet geduldig zijn, want in tegenstelling tot de meeste dingen in onze huidige maatschappij heb je niet altijd snelle resultaten. Als het je niet lukt de boom in te komen, wees creatief! Als het je niet lukt de dennenappels te plukken, blijf het proberen! Door in de boom te klimmen en stokken te gebruiken waren deze jongens in staat heel veel dennenappels te verzamelen. Maar het was niet het klimmen of de stokken die ze het meeste hielp, het was samenwerken, creatief zijn en geduldig en vasthoudend zijn. Vervolgens kwam de uitdaging van het beslissen hoe de dennenappels bewaard moesten worden. Communicatie, compromissen sluiten, rekening houden met elkaars mening…
De natuur stelt ook echte grenzen. Als je het koud hebt, kom in beweging! Als je aan het klimmen bent of een mes gebruikt, wees voorzichtig, want de consequenties zijn echt als je een fout maakt. Als je moe bent, kan je niet zomaar stoppen met lopen. Hier zie je twee broertjes die naar onze fietsen lopen na een koude middag in de natuur. De jongste broer is moe en de wandeling naar de fietsen is lang voor zijn korte benen. Maar zijn oudere broer pakt zijn hand en motiveert hem om door te blijven lopen: “we zijn er bijna!”. Doorzettingsvermogen, empathie, voor elkaar zorgen, … Gewoon een normale dag in het bos!
Ouders van vandaag bedoelen het goed wanneer ze hun kinderen proberen te beschermen tegen pijn, viezigheid en kou, maar hoe kun je dingen oplossen en doorzetten als volwassenen wanneer je tijdens je kindertijd niet hebt geleerd uitdagingen en tegenslagen te overwinnen en door te zetten?
Stel je een wereld voor waarin alle kinderen hun tijd op deze manier besteden. Bedenk hoe onze planeet er dan over 20 jaar uit zou zien…
Stel je nu eens voor dat alle kinderen hun tijd zo besteden. Hoe zou onze planeet er nu over 20 jaar uitzien?
Hoewel het jaren geleden is dat ik van ‘mijn’ bos ben wegverhuisd, bezoek ik het nog steeds zo nu en dan. Zoals een paar weken geleden. Ik zie het hek dat me ooit zo boos en verdrietig maakte. Ik bekijk het en het doet nog steeds een beetje zeer, maar deze keer laat het me ook glimlachen. Naast het hek zie ik een nieuw pad. Een nieuwe route de natuur in. Dit gaf me hoop. Er zijn nog steeds mensen die zoveel van dit bos houden, dat ze een hek niet in hun weg laten staan.
Maar we hebben meer van deze mensen nodig. De toekomst van onze planeet ligt in de handen van de jeugd. Laten we er voor zorgen dat we het daar veilig kunnen laten.